W pa¼dzierniku 1999 roku dziennik „¯ycie” * przypomnia³, piórem Zbigniewa ¯bikowskiego, piêkn± postaæ autora najs³ynniejszego polskiego elementarza, profesora Mariana Falskiego (1881-1974). „Kim by³? Jak doszed³ do najs³ynniejszego z prostych zdañ, ¿e Ala ma kota”?. Dobrze zna³o go zaledwie kilka osób. Nie pozostawi³ po sobie szko³y, uczniów, na¶ladowców” – stwierdza autor we wstêpie do obszernego artyku³u, a w jego dalszych czê¶ciach stara siê odpowiedzieæ na postawione pytania.
„By³ w pe³ni cz³owiekiem minionej epoki, zakorzenionym w dziewiêtnastowiecznych idea³ach” – pisze ¯bikowski. Pochodzi³ z Kresów, z okolic S³ucza, z drobnoszlacheckiej rodziny. Kiedy uczy³ siê czytaæ, w¶ród rodzin polskich w u¿yciu by³ obrazkowy elementarz Kazimierza Promyka, ucz±cy – tradycyjn± od XVIII wieku – metod± rozpoznawania g³osek i liter, a nastêpnie sk³adania z nich s³ów. Marian rozpocz±³ edukacjê szkoln± w 1891 roku w Miñsku, aby kontynuowaæ j± w Warszawie, w Instytucie Politechnicznym, przysz³ej Politechnice Warszawskiej. W ¶rodowisku akademickim nastroje polityczne by³y radykalne; Marian Falski wst±pi³ do konspiracyjnej PPS, a po roz³amie w partii, do jej lewicowego skrzyd³a.
Znajdowa³ siê ju¿ na roku dyplomowym, kiedy w rewolucyjnym 1905 r. zosta³ po raz pierwszy osadzony w Cytadeli. Nie przeszkodzi³o mu to w uzyskaniu tytu³u in¿yniera, dziêki temu, ¿e w³adze uczelni postanowi³y – wobec praktycznego zawieszenia zajêæ – przyznaæ dyplomy bez zwyk³ej w takim wypadku obrony pracy koñcowej. W roku 1907 (autor artyku³u podaje myln± datê 1906), za spiskowanie przeciwko caratowi Falski wydalony zosta³ z granic imperium rosyjskiego.
Wyjecha³ do Krakowa, gdzie zarabia³ na ¿ycie jako nauczyciel domowy. Poczyni³ wówczas pierwsze spostrze¿enia dotycz±ce nauki czytania, spostrze¿enia które doprowadzi³y go z czasem do nowej metody dydaktycznej, zarazem do odkrywczej psychologii uczenia siê. Falski zauwa¿y³ bowiem, ¿e czytaj±cy zwraca uwagê przede wszystkim na pocz±tek i zakoñczenie wyrazu ( a jego czê¶ci ¶rodkowe odgaduje), a nastêpnie na litery wyró¿niaj±ce siê „laskami” lub d³ugimi kreskami. W 1910 opublikowa³ swój pierwszy elementarz, zat. Nauka czytania i pisania , który ³±cz±c elementy tradycyjnej metody literowo-g³oskowej z elementami wynalezionej przez metody wyrazowej (syntetycznej), stanowi³ przejaw znacznego postêpu metodycznego.
W czasie wojny ¶wiatowej zosta³ asystentem profesora W³adys³awa Heinricha z Uniwersytetu Jagielloñskiego. Heinrich by³ historykiem filozofii, równocze¶nie interesowa³ siê epistemologi± i psychologi±. Marian Falski rozpocz±³ wraz z mistrzem organizowanie pracowni psychologii do¶wiadczalnej; pod jego kierunkiem ukoñczy³ te¿ pracê doktorsk± na temat psychologii czytania. W 1919 roku opublikowa³ nowe, ulepszone wydanie elementarza, przeznaczone do masowego u¿ytku w szko³ach. Elementarz powiastkowy dla dzieci m³odzie¿y, uzupe³niony w 1921 roku o specjalny elementarz dla ¿o³nierzy, sta³ siê znakomitym orê¿em w walce z analfabetyzmem. Kolejne, wci±¿ uaktualniane pod wzglêdem tematyki wersje elementarza ukazywa³y siê przez osiem nastêpnych dziesiêcioleci. Ostatnie, opracowane przez autora wydanie pochodzi z 1974 roku. Mo¿na s±dziæ, ¿e elementarz zakoñczy swój pracowity ¿ywot dopiero wraz z ostatnimi nauczycielami, którzy umiejêtno¶æ czytania i pisania zdobywali poznaj±c przygody Ali, Oli i Janka oraz weso³ego psa Asa.