Tadeusz Cegielski – Ostatnia ksi±¿ka Ludwika Hassa Masoneria Polska XX wieku cieszy siê du¿ym zainteresowaniem czytelników. Mo¿na ju¿ dzi¶ powiedzieæ w przededniu drugiej edycji, ¿e pomys³ wydawcy by³ trafny. Chcia³bym, ¿eby¶my zastanowili siê nad kilkoma problemami, które nasuwaj± siê w zwi±zku z jej lektur±. Po pierwsze, trzeba by zapytaæ o przyczynê tego sukcesu. Sprawa druga wi±za³aby siê z pytaniem o po¿ytki p³yn±ce dla historyków wolnomularstwa z owej lektury. I wreszcie pojawiæ siê tu powinno pytanie o pu³apki oraz niebezpieczeñstwa czyhaj±ce na historyka, opisuj±cego wydarzenia mu wspó³czesne, chwytaj±cego je na gor±co.

Janusz Tazbir – Na promocji ksi±¿ki Hassa ju¿ mówi³em o tym, ¿e przynosi ona podwójne rozczarowanie. Po pierwsze, wcale z niej nie wynika, ¿e masoni rz±dz± ¶wiatem i ¿e rz±dzili i rz±dz± Polsk± w XX wieku. Wrêcz przeciwnie. Wynika z niej, ¿e by³a to do¶æ w±ska, elitarna grupa, w której znale¼li siê reprezentanci ró¿nych tendencji politycznych. Trudno wiêc mówiæ o jakim¶ jednolitym kierownictwie. Tymczasem niektórym ludziom marzy siê obraz ¶wiata podporz±dkowanego jednolitej organizacji. Taka organizacja ma swoje kierownictwo, a to kierownictwo z kolei ma wielowiekow± tradycjê. My¶lê tu oczywi¶cie o Mêdrcach Syjonu. Trzeba jednak pamiêtaæ, ¿e wizerunek masonerii by³ – w niektórych krêgach – modelowany na wzór Mêdrców Syjonu. Drugie rozczarowanie ksi±¿k± Hassa wi±za³o siê z tym, ¿e nie znale¼li¶my w niej spisu aktualnie dzia³aj±cych w Polsce masonów. W³a¶ciwie zostali ujawnieni tylko ci, którzy piastuj± ró¿ne funkcje. I w koñcu (je¶li siê nie mylê, napisa³a pani o tym w recenzji dla „Nowych Ksi±¿ek”) – stwierdzi³em, ¿e to trochê szkoda, ¿e ów mit ta ksi±¿ka rozwia³a.